شناخت نظام  حقوقي كامن لا

1- قلمرو جغرافيايي انگلستان

2- تاريخ حقوق انگلستان

تقسيمات جغرافيايي انگلستان

n      انگلستان  از دو جزيره اصلي تشكيل شده

1- جزيره اصلي و بزرگتر بريتانيا ناميده مي شود و شامل

1-1- اسكاتلند

2- 1- ولز

3- 1- انگلند(انگليس)

2- جزيره ي ايرلند كه توسط درياي ايرلند از بريتانيا جدا مي شود :

1-2- ايرلند شمالي (بخشي از بريتانياي كبير محسوب مي شود)

2-2- ايرلند جنوبي (يك كشور مستقل و عضوي از جامعه ي اروپاست)

قلمرو بريتانيا عبارتند از : اسكاتلند ، ولز ،  انگلند(انگليس) ، ايرلند شمالي

اسكاتلند ، ولز ، انگلند(انگليس) روي هم جزيره بريتانياي كبير را تشكيل مي دهد.

اما گاهي ( بر اساس قاعده ذكر جزء اراده ي كل)كل كشور بريتانيا سهوا يا بطور خلاصه انگليس خوانده مي شود كه بهتر است  پادشاهي متحد ، پادشاهي متحد بريتانيا ي كبير و  ايرلند شمالي ، بريتانيا ي كبير ،بريتانيا

ناميده شود.

تاريخ حقوق انگلستان

n      تاريخ حقوق انگلستان به چهار دوره تقسيم مي شود:

n      1- دوره ي آنگلوساكسون (قوانين بربر)

n      2- دوره تشكيل كامن لا(1066 تا 1485)

n      3- دوره تشكيل انصاف (1485 تا 1832)

n      4- دوره  جديد (از 1832 تا كنون)

آنگلو ساكسون

n      سال 1066 ميلادي انگلستان تحت تسلط نورمن ها در آمد .

n      دوره پيش از اين تاريخ در انگلستان ،دوره حقوق آنگلوساكسون ناميده مي شود.

ژرمن ها 4 قبيله بودند . 1- ساكسون ها 2- آنگلها 3- ژوتها 4- دانواها .

از سال 596.م.قبايل آلماني (آنگل و ساكسون) در انگلستان ساكن شدند و به مدت 4 قرن بر انگلستان سلطه داشتند . (قرن 8 تا 11 .م.)در اين دوران ،قوانين انگلستان به زبان مخصوصي به نام انگلوساكسون نوشته شد.

 نكته : زبان آنگلوساكسون، لاتين يا انگليسي نبود.

آنگلوساكسون = كامن لا    نيست

نكته : اطلاق كلمه ي آنگلوساكسون به حقوق انگليس و امريكا امروزه صحيح نمي باشد زيرا كامن لا ، در قرن 13 توسط دادگاه هاي شاهي ايجاد گرديد.  انگليسي ها معتقدند تاريخ حقوق انگلستان از دوره اي آغاز   مي شود كه سلطه ي روميان از ميان رفته ،قبايل ژرمني كشور  را ميان خود تقسيم كردند و انگلستان به مسيحيت گرويد(596 .م.)   با پيروزي نورمان ها ، حكومت قبايل پايان يافت و فئوداليته در انگلستان مستقر شد.

علل گسترش دادگاه هاي شاهي در انگلستان

n      تبديل نظام قبيله اي به فئودالي ( فئودالها = بزرگ مالكان =  خان ها)

n      در سال 1066 ميلادي  كه نورمان ها انگلستان را فتح كردند اين كشور 8 پادشاهي كوچك داشت كه از طريق فئودالها  و از طريق دادگاه هاي محلي ، به اجراي عدالت و حل و فصل دعاو ي                     مي پرداختند. 

   در هر يك از اين مناطق ،مقررات فئودالي و قبيله اي خاص همان منطقه حاكم بود اما كليه اختيارات مربوط به وضع قانون، اجراي آن و قضاوت به شاه تعلق داشت. با توجه به عدم كارآي نظام  فئودالي در حل و فصل اختلافات و ضعف اجرايي آراي صادره ، تمايل به رجوع به دادگاه هاي سلطنتي افزايش يافت. در دادگاه سلطنتي ،وضع قانون و قضاوت يا  شاه  شخصا انجام مي داد يا از طريق مشاوران خود اعمال مي كرد .

مشاوران شاه ( شوراي سلطنتي )  به نهادهاي فرعي (مانند دادگاه سلطنتي در وستمينستر) منشعب شد.

n      صلاحيت دادگاه شاهي محدود به سه دسته از دعاوي بود:

1- دعاوي مربوط به امور سلطنتي كه دادگاه خزانه داري به آن رسيدگي مي كرد .

 2- دعاوي مربوط به مالكيت ارضي و تصرف اموال غير منقول كه دادگاه عرايض عمومي به آن رسيدگي مي كرد.

 3- دعاوي جنايي بزرگ ، مربوط به صلح مملكت كه در دادگاه شاه به آن رسيدگي مي شد. بعدها اين تقسيم بندي از بين رفت و همه ي دعاوي در دادگاه هاي شاهي رسيدگي مي شد.

      بجز اين سه دسته از دعاوي ،ساير اختلافات در دادگاه هاي بخش، دادگاه هاي خاني و دادگاه هاي كليسايي ،حل و فصل مي شد.  درخواست هاي مردم كه دادرسي سلطنتي را بالاتر از دادرسي محاكم ديگر مي دانستند موجبات گسترش صلاحيت دادگاه هاي شاهي را ايجاد نمود. با گسترش  دادگاه هاي شاهي ،دادگاه هاي ديگر از بين رفتند و با آنها حتي فكر حقوق خصوصي  هم در انگلستان نابود شد بدين سان كليه ي دعاوي اي كه به دادگاه هاي شاهي انگليس ارجاع مي شد به گونه اي مربوط به حقوق عمومي به شمار  مي آمد.

تشكيل كامن لا

n      در قرن 13 در انگلستان 3 دادگاه وجود داشت كه مجري كامن لا بودند :

n      1- دادگاه خزانه داري

n      2- دادگاه شاهي (دادگاه هاي اختصاصي بودند)

n      3- دادگاه عرايض عامه

n      اگرچه در يك معنا هر سه ي اين دادگاه ها ،شاهي بودند ولي هريك ،صلاحيت خاص خود را داشتند با گذشت  زمان ،اين دادگاه ها ،دايره ي صلاحيت  خود را گسترش دادند بطوريكه يك موضوع واحد ، بطور يكسان در هريك از اين محاكم ،مورد رسيدگي قرار مي گرفت. اين دادگاه ها ماهيتا يك حقوق را اعمال مي كردند و  اين حقوق مشترك در تمام انگلستان اجرا مي شد . اين دادگاه ها كه تا سال 1875 وجود داشتند تحت عنوان دادگاه هاي كامن لا شناخته مي شدند. 

n      در ابتدا قضات دادگاه هاي سلطنتي سيار بودند در بهار و تابستان به اطراف كشور مسافرت و بر اساس عرف ها و مقررات محلي به دعاوي رسيدگي مي كردند و در زمستان در وستمينستر گرد مي آمدند و نتيجه ي كار خود را مورد مذاكره قرار مي دادند وجود عرف هاي متنوع محلي و صدور احكام متفاوت و بعضا متناقض در موارد مشابه از سوي قضات سلطنتي به وضعيتي منجر شد كه آنان تمايل يافتند به جاي اعمال عرفها و مقررات محلي ، مقررات واحدي را در سراسر كشور اعمال كنند.(كامن لا )

n      و مقيد باشند در موارد مشابه از احكام قبل متابعت نمايند.(رويه قضايي) 

تعريف كامن لا

n      قوانين و مقرراتي كه از سوي دادگاه هاي شاهي  در موارد مشابه  در سراسر كشور ،اعمال   مي شد و به منطقه و محل خاصي اختصاص نداشت كامن لا ناميده مي شد.

n      طي قرنها ، عملا آراي قبلي در موارد مشابه بعدي مورد متابعت قرار گرفت بدون اينكه چنين متابعتي از نظر حقوقي الزامي باشد.

n      كامن يعني مشترك و لو يعني حقوق ،

n      كو مو ن لي ، زبان حقوقي حقوقدانان انگليسي بود كه تا قرن 17 بدان سخن مي گفتند اين زبان در اصل از زبان نورمان ها ي فرانسه گرفته شده است.

n      كامن لا در زبان انگليسي ، در مقابل عرف هاي محلي، حقوقي بود براي سراسر انگلستان .

n      به عبارت ديگر كامن لا يعني سيستم حقوقي نانوشته كه توسط قضات سيار پايه گذاري گرديد.

دادگاه هاي عالي انگلستان

در قرن 13 در انگلستان تعداد زيادي دادگاه هاي عالي وجود داشت :

1 - دادگاه هاي وستمينستر

   الف – دادگاه شاهي

   ب- دادگاه عرايض عامه

  ج- دادگاه خزانه داري

2- دادگاه مهرداري كه انصاف را اجرا مي كردند.

3- دادگاه دريا سالاري (صلاحيت رسيدگي به امور دعاوي حقوق دريايي را بعهده داشت)

4- دادگاه طلاق (در زمينه حقوق مسيحيت صالح بود)

5- دادگاه وصيت  (براي رسيدگي به وصيت صلاحيت داشت.)

اين روند ادامه داشت تا سال 1875

دادگاه عالي انگلستان 1873 تا 1875

n      قوانين آيين دادرسي (1875) انگلستان ،تمام قوانين گذشته را حذف و دادگاه عالي جديدي به نام دادگاه عالي قضايي ايجاد  كرد كه در راس آن مجلس اعيان قرار دارد.

n      دادگاه عالي عدالت از سه شعبه تشكيل شده است :

1- دادگاه ملكه

الف- دادگاه درياسالاري

ب- دادگاه بازرگاني

2- دادگاه مهرداري

الف- دادگاه شركت ها

ب- دادگاه ورشكستگي

3- دادگاه خانواده

دادگاه عالي عدالت در حال حاضر

n      در حال حاضر ،دادگاه عالي عدالت بنا بر قانون ، حداكثر داراي 80 قاضي است

n      كه justices  ناميده مي شوند .

n      علاوه بر 80 قاضي ، داراي قاضي اول كه رئيس شعبه دادگاه ملكه است ،

n      معاون مهردار كه رياست شعبه مهرداري را برعهده دارد

n      و  رئيس  كه رئيس شعبه خانواده است مي باشد.

n       همه ي اين قضات از ميان وكلاي دادگستري انتخاب مي شوند .

n       امروزه مي توان بجاي مهردار (رئيس قوه قضائيه )

n      و بجاي معاون مهردار (معاون رئيس قوه قضائيه ) بكار برد.  

رابطه دادگاه هاي كامن لا و دادگاه هاي انصاف
علل ايجاد دادگاه هاي انصاف در انگلستان

n      مهردار سلطنتي  - چانسري – وزير دربار

n      او خارج از چارچوب دادگاه شاهي قرار داشت. او در اصل يك قاضي نبود و دادگاهي هم نداشت ولي هر نوشته اي كه بنا بود به نام شاه تحرير شود توسط مهردار سلطنتي يا از طريق دفترش تنظيم و صادر مي شد. كساني كه نمي توانستند حق خود را از دادگاه هاي عادي بگيرند يا كسي كه تمايل داشت از دادگاه هاي شاهي بهره مند شود به  مهردار مراجعه مي كرد و با پرداخت هزينه دادرسي ، ريت(writ) يا فرم طرح دعوي ، دريافت مي كرد كه به نام شاه به خوانده دستور مي داد كه خواسته ي خواهان را برآورده سازد و الا مشمول رسيدگي قضايي و محكوميت قرار خواهد گرفت. احضاريه ها به نام مهردار سلطنتي صادر مي شد . در امور جاري ،مهردار مي توانست در موارد مشابه ، قرارهاي جديد صادر نمايد اما تصميم نهايي با دادگاه كامن لا بود. هرچند مهردار نمي توانست مستقيما در رسيدگي هاي دادگاه هاي كامن لا مداخله كند  اما با تنظيم دادخواست ،خوانده را ملزم مي نمود كه مستقيما نزد او با اداي سوگند ،راجع به آن قضيه توضيح دهد با اين روش اجراء ، مهردار سلطنتي ، كل پرونده را خود ، مورد رسيدگي قرار مي داد و جلسه ي رسيدگي ، هيات منصفه نداشت.اما عملا مهردار ، كار يك دادگاه را انجام مي داد و به عنوان دادگاه هم شناخته شد.

n      قواعدي كه توسط دادگاه انصاف ، توسط مهردار سلطنتي اعمال و اجرا مي شد به نام اصول انصاف ناميده مي شود .

n      از سال 1875 دادگاه مهرداري و كامن لا ملغي و بجاي آن دادگاه عالي عدالت به وجود آمد.

n      در صورت تعارض بين دادگاه انصاف و كامن لا ، قواعد انصاف در اولويت است.

معاني كلمه كامن لا

كامن لا در مقابل حقوق نوشته ،  در مقابل قوانين موضوعه ، در مقابل قواعدانصاف ، معاني متفاوتي دارد.

n      1- كامن لا به نظام حقوقي خاصي اشاره دارد كه در انگلستان رشد يافته، به كشورهاي ديگر سرايت كرده است بنابراين اصطلاح مذكور در مقابل نظام حقوقي نوشته يا حقوق رومي – ژرمني بكار مي رود.

n      2- كامن لا به قوانين و مقرراتي اطلاق مي شود كه از سوي دادگاه ها اعم از دادگاه هاي كامن لا و انصاف توسعه يافته است . اين اصطلاح در مقابل قوانين موضوعه بكار مي رود.

n      3- كامن لا به آن دسته از قوانين و مقرراتي اطلاق مي شود كه دادگاه هاي كامن لا توسعه داده اند  دراين مفهوم در مقابل قواعد انصاف و دادگاه هاي انصاف قرار مي گيرد.

n      بنابراين كامن لا در مقابل حقوق نوشته ،  در مقابل قوانين موضوعه ، در مقابل قواعدانصاف ، معاني متفاوتي دارد.

رويه قضايي

n      بطور خلاصه : يكسان شدن نظر محاكم .

  زماني كه قانون ،توسط قانونگذار وضع مي شود بعلت اجمال قانون،قانونگذار نمي تواند       همه ي روابط حقوقي را در قانون بياورد وظيفه يافتن راه حل مسائل مطروحه در حقوق      بعهده ي دادگاه هاستدر واقع اين دادگاه ها هستند كه تفسير رسمي قوانين را انجام مي دهند.

نظر دادگاه را هرگاه درباره ي راه حلي ثابت شود ،رويه ي قضايي مي نامند.

رويه قضايي در نظام حقوق نوشته و  كامن لا چگونه است؟

در نظام حقوق نوشته (به عنوان مثال در كشوري مانند ايران) قوانين و مقررات به صورت كلي و عام بوسيله قانونگذار به تصويب مي رسد و بوسيله دادگاه ها با مصاديق و موارد تطبيق داده شده و مطابق با آنان ،اختلافات ،حل و فصل مي گردد.

در صورتي كه در كامن لا،بوسيله قانونگذار به تصويب نرسيده و دادگاه ها مجبورند با رجوع به آراء سابق  ،اختلاف مورد نظر را حل و فصل كنند.

براي درك بهتر اين موضوع بايد بدانيم كه در نظام كامن لا :

1- دادگاه هاي بالاتر براي دادگاه هاي پايين تر ايجاد رويه مي كنند.

2- شيوه حل و فصل اختلاف بر اساس رويه است .

3- آن بخش از راي دادگاه كه به حل و فصل موضوع مطروحه مي پردازد ، الزام آور است.

4- آن بخش از راي كه الزاما به حكم صادره ارتباطي ندارد ، الزام آور نيست .

كدام دسته از آراء قابل انتشار هستند

كدام دسته از آراء قابل انتشار هستند؟

- آرايي كه يك قاعده حقوقي جديد را مقرر مي دارد

- آرايي كه يك قاعده حقوقي را تعديل يا تغيير داه يا از موضوع حقوقي مورد اختلاف رفع ابهام كرده

- كليه آرايي كه اطلاعات و راهنمايي هاي مفيدي داشته باشد قابل انتشار هستند.  

شوراي گزارش هاي حقوقي  انگلستان چیست ؟

n      يك موسسه غير انتفاعي است كه آراء دادگاه هاي انگلستان و ولز را تحت نظر حقوقدانان حرفه اي منتشر مي كند.

n      1- گزارش هاي حقوقي هفتگي (متن راي دقيقا و بدون كم و زياد منتشر مي شود)

n      2- گزارش هاي حقوقي ( علاوه بر متن راي، نظر وكلاي طرفين نيز منتشر مي گردد.)

n      اين عمل در قرن 14 با انتشار سالنامه شروع شد و  پس از مدتي وقفه سر ادوارد كوك

n      (  sir Edward  Coke)  در قرن 17 مجددا مبادرت به انتشار آراء قضاييي نمود. 

قوانين موضوعه در كامن لا  

n      در كامن لا ، بدنه ي اصلي مقررات بر اساس رويه قضايي است.

n      و تلقي كلي اين بوده كه قوانين بايد از طريق رويه ي قضايي و به وسيله قضات استخراج و اعلام شود و دخالت قانونگذار بايد جنبه تكميلي داشته باشد.

n      اين نوع طرز تلقي ،موجب شده كه دادگاه ها قوانين موضوعه را به صورت مضيق ،تفسير كنند به خصوص در مواردي كه رويه قضايي بر خلاف قانون موضوعه مي باشد ،تنها در صورتي مي توانند به مفاد آن راي دهند كه قانون به روشني ، مفاد رويه را نقض كرده باشد.

n      در طول زمان ،تفسيرهاي مضيق دادگاه ها موجب شده كه قانونگذار نيز متقابلا ، قو.انين را به نحوي تنظيم كند كه دادگاه ها به راحتي نتوانند با ارائه تفاسير مضيق ، اهداف قانون را تحت الشعاع قرار دهند. بنابراين :

n      قوانين موضوعه در كامن لا ، همواره تفصيلي و با تعريف اصطلاحات و  عباراتي است كه در قانون بكار رفته است .

n      وقتي دادگاهي كه ايجاد رويه مي كند براي اولين بار با قانون موضوعه ،روبه رو مي شود و قانون مزبور را به نحو خاصي تفسير و تعبير مي كند ،راي دادگاه مزبور براي ساير دادگاه ها الزام آور خواهد بود اين امر  به چه معناست ؟ 

n      اين امر بدين معناست كه :

n      در خصوص آن موضوع ،دادگاه هاي  بعدي نمي توانند به متن قانون رجوع كنند بلكه بايد از تفسير ارائه شده تبعيت كنند .

n      بعد از مدتي كه قانون مزبور مورد استناد دادگاه هاي متفاوت قرار گيرد كم كم ،متن خود قانون ،در لابه لاي آراي قضايي گم مي شود.